Geachte regisseurs, wilt u de klassiekers alstublieft spelen zoals ze zijn bedoeld?

Stelt u zich voor: u wilt De vreemdeling van Albert Camus kopen en de originele versie is niet te verkrijgen. Elke boekhandel heeft zijn eigen bewerking van het materiaal gemaakt. Zelfs bol.com heeft haar eigen redacteur erop losgelaten. Wilt u het origineel, dan moet u maar Frans gaan leren.

In de wereld van het theater zou dit de gewoonste zaak van de wereld zijn. Enkele maanden terug zat ik in de schouwburg om een absurdistische klassieker te zien, van een groot schrijver, over een man die krankzinnig wordt en zijn naasten tot gekte drijft.

Het stuk zat vol ‘regievondsten’, van gekke loopjes van de acteurs tot half serieus gezegde zinnen. De ene abstrahering was nog niet klaar, of een volgende kwam eraan. Een gedeelte werd met de rug naar het publiek gespeeld. Was dit een groot kunstwerk? Zelf ben ik een schrijver van romans en toneelstukken en ik kreeg rillingen van de gedachte. Zouden theaterteksten beschermd moeten worden tegenover regisseurs?

Het Van Gogh Museum zou nooit haar Zonnebloemen uitlenen aan een galerie waar er een grap van wordt gemaakt. Waarom pikken we het dan wel dat een grootste tekst van een Nobelprijswinnaar wordt verkracht door een regisseur? Waarom is een man die het werk van anderen gebruikt en vervormd belangrijker gemaakt dan de kunstenaar zelf? In het theater is dit dagelijkse kost. En toch, stelt u zich voor dat u een Picasso koopt en er met een viltstift aanpassingen in maakt. Vervolgens wordt het in een museum tentoongesteld, onder beide namen. Zou dat goed gaan? En wat denkt u van het doorstrepen van passages uit De ontdekking van de hemel om het boek hierna opnieuw te gaan verkopen, onder uw eigen naam? Mag dat?

Dat je een toneelwerk uit 1944 naar het heden wil halen of door bijzondere keuzes in casting, setting en decor een connectie met de hedendaagse maatschappij wil tentoonspreiden kan ik begrijpen. Deze factoren zijn immers niet deel van het kunstwerk, de tekst. Maar wat als elke bioscoop The Godfather zelf zouden hermonteren? Als nergens meer de originele composities van Mozart te horen zouden zijn ten faveure van nieuwe versies met vier blokfluiten en een kazoo? In het geval van grote toneelstukken (Hamlet, Oedipus, Caligula) is dit het geval. Dit gebeurt continu, bij vrijwel elk toneelstuk op de bühne.

Mijn voorstel: bescherm theaterteksten zoals romans zijn beschermd, zoals andere kunstwerken bewaakt worden tegen moderne vernielers. Oftewel: geachte regisseurs, wilt u de klassiekers alstublieft spelen zoals ze zijn bedoeld?

Wie een nieuwe versie wil maken van een klassieker: doe dat, maar geef het een andere naam, zet erbij waardoor het geïnspireerd is en geef ons de werken die het toneel groot hebben gemaakt.

In het theater loopt het aantal toeschouwers terug. De mensen blijven weg, maar kijken avond na avond op Netflix de verhalen die op het toneel zijn ontstaan. In de schouwburgen en kleine zalen zit je tegenwoordig alleen als je zelf in bepaalde hoedanigheid in het toneelvak werkzaam bent. Alleen vakfetisjisten kunnen vaak nog volgen wat er op het podium gebeurd.

We zijn gaan abstraheren zonder de bron te kennen, en dramaturgen juichen, maar een verwijzing op een onbekende waarde heeft een onbekend resultaat. Het publiek is de verliezer in het moderne toneelsysteem. Want het publiek komt voor een verhaal. Niet voor gekke maskers, moderne kleding, rare loopjes, bijzondere accenten, videoschermen op het podium of aangepaste eindes van klassiekers. Het publiek komt voor verhalen over mensen waarmee ze zich identificeren. Deze kwaliteit van theater zijn we in ons land kwijtgeraakt. Maar toch mag niemand laten merken het niet te begrijpen, en klappen we door.

Anders lezen we gewoon verder in de boeken van Harry Potter, uitgebracht zonder de middelste drie hoofdstukken, met liedteksten van Radiohead erdoorheen geschreven en waarin Hermelien al haar zinnen lachend zegt. Het is een verwijzing, snapt u?

Luuk Imhann